Mozilla Firefox Photo

Si i pershkruajne amerikanet zakonet dhe sjelljet tona

Fëmijët pa shkollë dhe institucioni i kafenesë. Në dy kabllograme të ndryshme të dërguara mes shkurtit dhe marsit 2008, Ambasada Amerikane i ka kushtuar vëmendje dy fenomeneve shqiptare: Braktisjes së shkollës dhe kulturës së takimeve në kafe.

Kabllogrami i parë

“Fëmijët e vegjël i shesin çdo cigare, bajame dhe sende të tjera njerëzve të panjohur në kafet plot diell që ndodhen në rrugët e kryeqytetit shqiptar. Këta fëmijë detyrohen ose inkurajohen nga prindërit ose tutorët që të dalin në rrugë gjatë orëve të mësimit në vend që të ndjekin ligjin për arsimin e detyrueshëm. Familjet e tyre janë zakonisht ndër më të varfrat e Shqipërisë dhe të ardhurat e fëmijëve ndihmojë që të vendosin ushqim në tryezë. Numri i fëmijëve të rrugës rritet çdo vit ndërsa ai i fëmijëve që lënë shkollën mbetet i njëjtë.

Nuk është gjithmonë qejf dhe e rehatshme të ndjekësh shkollën në Shqipëri. Veçanërisht në fshatra ku infrastruktura nuk është e përshtatshme dhe shkollat kanë mungesë energjie elektrike, ngrohjeje, mjetesh mësimore dhe mësuesish të kualifikuar. Fëmijët duhet të ecin për kilometra të tëra për të shkuar në shkollën më të afërt ku do të gjejnë klasa të tejmbushura me nxënës. Pa një ndihmë shtetërore blerja e librave të shkollës është e ndaluar për familjet e varfra…”.

Kabllogrami i dytë

“Do një kafe? Gjithmonë ka diçka për të thënë për dinamikën e interaktivitetit social dhe rregullat e vendeve në zhvillim. Sasia e besimit që individët kanë tek politikanët, qeveria dhe institucionet e tyre ndryshon në vartësi të historisë. Për një të huaj që vjen të punojë në Shqipëri gjendja aktuale e ndërtesave të institucioneve shtetërore të jep përshtypjen se nuk do të zgjidhësh kurrë gjë aty brenda. Por shumë pak e dinë se institucioni që punon më mirë në Shqipëri është i vetmi vend publik që mund të gjesh: Kafeneja.

Shqiptarët i diskutojnë problemet e tyre në kafene, përfshirë këtu politikanë që diskutojë iniciativa publike, punonjës të qeverisë që diskutojnë politika të ndryshme dhe studentë që diskutojnë provimet ose modën. Në disa raste nevojitet që të kesh një marrëdhënie “ballë për ballë” me një person në mënyrë që të lidhësh një marrëdhënie profesionale.

Të tjerë e gjejnë më të lehtë që të eksplorojnë zgjidhje të problemeve të tyre. Që në kohen kur nepotizmi ishte shumë i përhapur në Shqipëri gjatë periudhës komuniste (ku ti ishe gjithmonë në kërkim të një miku që të të gjente pak më shumë bukë apo qumësht në dyqan), dinamika e marrëdhënieve personale është shumë e fortë dhe kërkojnë shumë kohë e energji.

Ato ndikojnë në vendimet e njerëzve. Në këtë mënyrë kafenetë bëhen institucioni i fundit ku mund të ankohesh, të zgjidhësh problemet apo të argëtohesh në Shqipëri. Kështu, herën tjetër që do të shihni njerëz të ulur në një kafene, mos mendoni se është humbje kohe, por është një institucion social multifunksional për një vend në tranzicion”.

Përtacia dhe ëndrra për t’u pasuruar shpejt

“Shqiptarët janë përtacë të kultivuar ndër shekuj me një ëndërr të madhe për tu pasuruar në një kohë shumë të shkurtër pa bërë asnjë punë”. Në këtë mënyrë përshkruan Ambasada Amerikane në Tiranë gjendjen e Shqipërisë në mes të vitit 2008. Ambasada merr si shembull lulëzimin e pikave të basteve dhe sallave të bixhozit, të cilat mund ti gjesh në çdo cep të vendit dhe gjithmonë janë plot me njerëz.

Titulli: Kartolinë nga Shqipëria

Dërguar nga Ambasada e Tiranës më 3.6.2008

Merr Departamenti Amerikan i Shtetit

Firmosur ambasadori Xhon Uidhers

“Sallat e kumarit dhe pikat e basteve janë shfaqur si kërpudha në Tiranën e sotme dhe shtrihen që nga lagjet e shtrenjta deri në qendër të qytetit, si zona e Bllokut, deri tek lagjet me ndërtesa të stilit komunist. Shumë do të ishin dakord se këto nuk përfaqësojnë ndonjë gjë për t’u krenuar, edhe pse disa prej tyre janë të stileve shumë moderne dhe përdorin materiale shumë të kushtueshme dhe teknologji të lartë. Shpesh herë ato janë të ndërthurura me lokale dhe kafene sepse kanë nevojë të përforcojnë njëri-tjetrin në një shoqëri që preferon ti marrë gjërat lehtë dhe të tregojë pasuritë që ka.

Mania e kumarit është një provë e sëmundjes që ka prekur pjesën më të madhe të shqiptarëve: ëndrrën për tu pasuruar brenda natës, mundësisht pa derdhur asnjë pikë djersë.

Kjo ndjesi ka rrënjë shumë thellë në historinë e Shqipërisë. Mund të bazohet në stilin e jetës që kanë zhvilluar gjatë pushtimit Otoman dhe reflekton tradita që kanë mbijetuar që në atë kohë. Femrat vazhdojnë të jetë tmerrësisht të mbingarkuara me punë si në shtëpi, ashtu edhe jashtë saj.

Përtacia zuri vend mirë dhe u shtua gjatë regjimit komunist ku barazia e detyrueshme mes njerëzve dhe kryqëzatat kundër sipërmarrjes private sollën një çinteresim total ndaj punës. Kjo ishte edhe një nga arsyet kryesore përse ai sistem ra. Më pas, iluzioni për tu bërë të pasur që shqiptarët panë në kanalet e huaja nuk i ndihmoi për të vendosur bazat e ekonomisë së tregut të lirë, përfitimin nga puna.

Pavarësisht shpirtit të admirueshëm të sipërmarrësit që kanë treguar disa shqiptarë, ende pas më shumë se 15 vitesh disa ngjarje konfirmojnë ekzistencën e ëndrrës shumë të përhapur për tu pasuruar brenda natës. Pjesëmarrja masive në skemat piramidale në fund të viteve 1990 ishte prova më tragjike. Përfshirja në aktivitete ilegale si trafikimi i njerëzve dhe armëve është një tjetër provë. Ka shumë shembuj të përditshëm nga shoqëria shqiptare, të cilat mund të përmblidhen vetëm në një fjalë: Korrupsion, i cili shkon dorë më dorë së bashku me paratë e lehta.

Është e dukshme që për shqiptarët, vënia në zbatim e rregullave të tregut, mbetet një sfidë e fortë. Përpjekje duhet të zhvillohen në luftën kundër varfërisë, informalitetit në sektorin ekonomik dhe qeverisjen e dobët. Sistemi më i mirë arsimor dhe mundësi më të mëdha për të rinjtë janë shumë thelbësore për të luftuar rrënjët e korrupsionit dhe sjelljet e tjera makute. Shqiptarët kanë kuptuar se kur vjen fjala për këto çështje nuk ka rrugë të shkurtër.

Nga karroca me kalë tek makina luksoze

Zhvillimi i Shqipërisë i parë nga sytë e SHBA-së përmes tregut të makinave. Një analizë historike nga rrugët e boshatisura tek trafiku kaotik i ditëve të sotme. Tregu informal i makinave dhe skema që përdorin pronarët e makinave në Europën Perëndimore për tu bërë të fituar nga siguracioni.

Titulli: Kartolinë nga Shqipëria, makinat dhe kamionët dhe gjërat që ecin

Dërguar nga Ambasada e Tiranës më 15.2.2008

Merr Departamenti Amerikan i Shtetit

Firmosur ambasadori Xhon Uidhers

Gjatë komunizmit shqiptarëve iu hoqën të drejtat bazë dhe liritë, përfshirë këtu edhe pronësinë e makinave. Ato pak makina që lëviznin përpara viteve 1990 (me zor bëheshin 15 mijë) ishin të shtetit ndërsa shqiptarët e zakonshëm përdornin atë pak transport publik si dhe biçikletat. Karrocat me kalë ishin një tjetër mjet tepër i përhapur transporti në zonat rurale dhe ndonjë herë pjesë e skenave normale edhe në Tiranë, kryeqyteti i vendit. 17 vjet më pas situata në rrugë ka ndryshuar krejtësisht nga qetësia e vdekjes tek zhurma e tmerrshme dhe boritë e më shumë se 300 mijë makinave, të reja dhe të vjetra, që lëvizin çdo ditë në trafikun kaotik. Makinat janë më të pastra dhe moderne, por dominimi i tregut informal vazhdon të ofrojë fushë të lirë shitësve jo të paskrupullt të makinave.

Të liruar nga pamundësia për të pasur një pronë private, artikulli i parë në listën e dëshirave të shumë familjeve ishte makina. Të kishe një makinë ishte një shenjë lirie, pasurie dhe prosperiteti. Kërkesa e madhe dhe pamundësia financiare bënë që fillimisht të hyjnë makina të vjetra, modele që ndotin shumë ambientin dhe makina nga tregjet informale të dorës së dytë që veprojnë jashtë kontrollit qeveritar në Europë. Teksa numri i makinave në rrugë lulëzonte me shpejtësi të madhe, rrjeti i vjetër rrugor me rrugët e ngushta dhe të pashtruara mirë, nuk e mbante dot ritmin.

Korrupsioni në marrjen e patentës dhe standardet e ulëta në teste kontribuuan në aftësitë e dobëta për ti dhënë makinës dhe fatalitete të rënda, të cilat vazhdojnë edhe sot. Shpenzimet për mirëmbajtjen u rritën ndjeshëm për pronarët e makinave, të cilët përballen me një përqindje shumë të lartë aksidentesh dhe trotuare të pamjaftueshëm. Për më tepër, makinat e vjetra kontribuuan ndjeshëm në ndotjen e ambientit, veçanërisht në Tiranë, duke e bërë një nga kryeqytetet më të ndotura në Europë.

Trendi ka ndryshuar gjatë viteve të fundit me modele të reja dhe makina më luksoze që hyjnë nga jashtë dhe me rregullimin e rrugëve. Makinat më të reja dhe me të shtrenjta, të papajtueshme me një vend në zhvillim, i cili ka GDP-në pothuajse më të vogël të Europës, janë gjithmonë e më shumë më në dispozicion të shqiptarëve në tregjet informale (makina të importuara në mënyrë të ligjshme, por që kanë të shkuar të dyshimtë) me çerekun e çmimit zyrtar.

Faktorë të tjerë janë rritja e fuqisë blerëse në nivelet e larta të shoqërisë, remitancat për shumë nga shtresa e mesme, rritja e mundësive për kredi, ndalimi i karburantit të keq, ligjet që favorizojnë blerjen e makinave të reja si dhe ato që shqiptarët i quajnë “para të lehta”,- fitime të mëdha të bëra në kohë shumë të shkurtër përmes aktiviteteve të paligjshme.

Edhe pse prezenca e shitësve zyrtarë të makinave po rritet ndjeshëm dhe përfshin rreth 12 marka makinash nga Mercedesi tek Hyundai, biznesi i tyre është i papërfillshëm në krahasim me tregun informal. Në vitin 2007 vetëm 2900 nga 23900 makina ishin shitur në dyqan… këto makina importohen në mënyrë të ligjshme dhe shiten në Shqipëri si pjesa e fundit e një zinxhiri të gjatë të krimit të organizuar që nis në Europën Perëndimore. Një legjendë thotë se pronarët e makinave janë pjesë e skemës dhe përfitojnë sigurimet. Deri më tani zyrtarët publikë që mbajnë makina të vjedhura është një gjë e zakonshme.

Komenti

Biznesi fitimprurës i makinave të vjedhura kontribuon në imazhin negativ të shqiptarëve si pjesë e krimit të organizuar. Në ditët e para pas rënies së komunizmit, ashtu si në trazirat civile të vitit 1997, prodhuan ambient të favorshëm për lulëzimin e tregut të krimit jo vetëm në makina por edhe në trafiqe dhe kontrabandë. Zbatuesit e korruptuar dhe të paaftë të ligjit kanë kontribuuar në këto rrethana. Në dosa fusha, si trafiku dhe kontrabanda ka pasur disa përmirësime”.

Kur Po do të thotë Jo dhe një histori me lekun

Në një prej kabllogrameve të shumta Ambasada Amerikane në Tiranë u shpjegon shtetasve të saj disa nga zakonet shqiptare. Zyrtarët e ambasadës janë fokusuar në dy gjëra, gjestet dhe paratë. Më poshtë pjesë nga kabllogrami me titullin: Jo do të thotë Po dhe Sa kushton?

“Udhëtarët me tru kuptojnë se duhet të dinë disa gjëra të rëndësishme për kulturën përpara se të shkojnë në një vend të huaj. Në mungesë të informacioneve të përgjithshme për Shqipërinë dhe numrin e vogël të guidave turistike, turistët e paktë amerikanë dhe europiano-perëndimorë nuk kanë shumë për të mësuar këtu. Ata mund të habiten kur një shitës tund kokën për të thënë “JO” në përgjigje të pyetjes për një shishe me ujë ose Coca Cola të cilën ti e ke përpara syve. Shumica e shqiptarëve e tundin kokën nga e majta në të djathtë për të thënë “PO” dhe nga lartë poshtë për të thënë “JO”. Kjo të ngatërron paksa.

Një tjetër kuriozitet është ai që ka të bëjë me lekun e ri dhe lekun e vjetër. Shqipëria vlerësoi lekun e saj në vitin 1969 me 100%. Gjithsesi edhe sot shitësit dhe kamerierët mund të të sjellin faturë 100 dollarë për një drekë dhe 10 dollarë për dy bukë. Ata që dinë e kuptojnë menjëherë se nuk po ia bëjnë me hile,- thjesht po ju faturojnë me lekë të vjetra”.

Thought power is the key to creating your reality.

Everything you perceive in the physical world has its origin in the invisible, inner world of your thoughts and beliefs. To become the master of your destiny, you must learn to control the nature of your dominant, habitual thoughts. By doing so, you will be able to attract into your life that which you intend to have and experience as you come to know the Truth that your thoughts create your reality.

For Every Outside Effect There is an Inner Cause: Every effect you see in your outside or physical world has a specific cause which has its origin in your inner or mental world. This is the essence of thought power. Put another way, the conditions and circumstances of your life are as a result of your collective thoughts and beliefs. James Allen said it best when he said "circumstances do not make a man, they reveal him". Every aspect of your life, from the state of your finances to the state of your health and your relationships, is accurately revealing your thoughts and your beliefs.

It's an Inside Job: Most people have it back to front, believing that they feel or think a certain way because of their circumstances, not knowing the truth that it is their thought power that is creating those very circumstances, whether wanted or unwanted. By internalizing and applying this Truth, that your thoughts create your reality, you will grant yourself the power to create the changes you want to see manifest in your life. Reality creation is an inside job.

Your Thought Power is Limitless: There is a single, intelligent Consciousness that pervades the entire Universe, which is all powerful, all knowing, all creative and present everywhere at the same time - the Universal Mind. Your mind is part of this One Universal Mind and since your thoughts are a product of your mind, it follows that your thought power too is limitless. Once you truly understand that your mind is one with the Single Source of All Power and that this power is within you, you will have found the only true source of infinite power for which nothing is impossible and impossible is nothing. Know that thought power comes from within. Accessing the source of All Power starts by looking inwards

Forcë e Vullnetit Njerëzor

Ky Film është një himn për Ç’do njeri, që nga momenti që lind e ka brënda vetes këtë forcë. Por varet nga ai, se sa do ta kultivojë dhe stërvisë gjatë jetës së tij. Në filozofinë lindore, vështirësitë e jetës konsiderohen si prova që na vë jeta që të luftojme dhe të behemi më të fortë. Që ta arrijmë na nevojitet arma e Vullnetit. Tek e fundit të gjithë njerëzit e mëdhenj, artista, politikanë, të gjithë ata që hapën rrugë të reja në botë e përdorën së shumti këtë forcë që të tejkalonin pengesat e përtesës që na vë përballë zakonisht mjedisi.
Është pikërisht kjo aftësi që i bën të ndryshojnë njerëzit nga njëri tjetri. Prandaj dhe s’ekziston diçka që të jetë njësojë e vështirë për të gjithë. Secili ka kufijtë e tij të përdorimit të këtij Vullneti. Sigurisht që sa më i lartë të jetë kufiri aq më e madhe është forca.
Jezusi thshte se Njeriu mund të lëvizë edhe mallet pot ë dojë. Nëqoftëse shikojmë përreth do të mund të gjejmë shëmbuj të përditshëm të heroizmit dhe forcës. Shikojmë njerëz pa duar që vizatojnë. Të tjerë me aftësi të kufizuara trupore dallojnë në sportë dhe në të tjerë sektorë të qytetërimeve.
Kjo në lashtësi transmetohej nëpërmjet miteve, të cilët jepnin arketipe heroike. Herkuli, Thiseu, Jasoni për shembull, përveç virtyteve të tjera që kishin më i rëndësishmi ishte Vullneti. Tek ata nuk gjejmë dyshimin që bën pjesë e nivelit rracional.
Zakonisht ai që i caktonë kufijtë brënda nesh është vetë truri. Mëndja ka aftësinë të paraqesë një kodër të vogël si një mal gjigand e të pakalueshëm. Gjithashtu është e rëndësishme që dikush të mundë e ta kontrollojë mëndjen e tij dhe të mos e lejojë mëndjen e tij të hidhet sa nga njëra degë e sa nga tjetra.
Në Indi e krahasojnë mëndjen me një majmunë që i pëlqen që të ngjitet nga pema në pemë. Pra i pëlqejnë ndryshimet, nuk i pëlqejnë idetë e qëndrueshme. Në kohën tonë, në epokën e informacionit dhe jo të dijes, në epokën e mendimit dhe jo të arsyes, në epokën e ndryshimit të shpejtë të ikonave ky “majmunë” duhet të jetë mjaft i kënaqur. Zakonisht i vetmi që humbet është vetë njeriu që për këtë arsye mund të çorjentohet kolaj dhe si rrjedhojë të udhëhiqet në mënyrë të keqe.
Kur mëndja del jashtë kontrolli atëhere mund të shfaqen psikoza dhe sëmundje siç është skizofrenia. Në film protagonisti zbulon mënyrë dhe gjenë fuqinë për të bërë një luftë brëndësore. Për shkak se ishte një gjeni në matematikë, sbuon në mënyrë graduale se vuan nga skizofrenia. Edhe pse është shumë i zgjuar, sit ë luftojë vetë mëndjen e tij që i tregon gjëra të vërteta që nuk ekzistojnë? Njerëz të cilët ka vite që i njeh, me të cilët u rrit, stidjoi, u argëtua dhe të cilët janë thjesht krijime të fantazizë së tij.
Sa e lehtë është që ta pranojë një njeri këtë? Më e thjeshta dhe më pak dhimbëshme është që sajojë një histori arratie nga ata që kërkojnë që të shkatërrojnë këtë realitet gënjeshtar. Domethën të zhytet gjithmonë e më shumë në çmendurinë e vet.
Por në një çast i vjen një frymëzim. Kuptonë llogjikisht se njerëzit e fantazisë së tij nuk rriten. Edhe pse ka vite që i njeh ata kanë mbetur njësoj sikur ditën e parë që i pa.
Fakti që koha nuk kishte asnjë lloji ndikimi mbi ta e udhëhoqi drejt zbulimit të së vërtetës dhe tek gjetja e mënyrës për ti luftuar. Por tjetër gjë është të shikosh se ke një të metë dhe një gjë krejt tjetër është ta luftoshë atë.
Sa më shumë që përpiqesh ta luftosh atë ajo aq më shumë egërsohet! Kështu protagonist mendonë një zgjidhje për këtë problem. Përpiqet që mos ti luftojë më këto skeptomorfoza, por thjesht ti neglizhojë. Ato kanë lindur dhe nuk ekziston asnjë formë për ti vrarë, duhet që me kalimin e kohës ti lësh deri sa të shpërbëhen vetë. Nuk merret më me to, por i merr me vete në ç’do hap që bën. Ka frikë, por vendosë që të hecë bashkë me to në jetë. Ato ende ekzistojnë, por tashmë nuk e kontrollojnë.
Arrit që nëpërmjet vullnetit të tij të ndryshojë këndvështrimin e jetës së tij. Përdori diçka më të fuqishme se truri që përdorim çdo ditë. Dhe vetë kjo është diçka heroike.
Si një Thisea arriti që me çelësin e Ardianës të dalë nga labirinti i mëndjes së tij. Një njeri me të vërtet i Mrekullueshëm!!!

Sëmundje dhe shqetësime që shkaktohen nga stresi,

Kur mbi njeriun ushtrohen lloje të ndryshme kërkesash, sfidash dhe ngarkesash, është truri ai që interpreton të dhënat. Interpretimi është vetiak dhe njerëz të ndryshëm nuk kundërveprojnë me të njëjtën forcë ndonëse mbi ta mund të ushtrohen të njëjtat ngarkesa.
Nëse përjetimi nuk sjell kënaqësi, truri dërgon shtysa stresi përmes sistemit të stresit në trup i cili përbëhet nga nerva dhe hormone.
Shtysat ndezin një mori kundërveprimesh të ndryshme në trup në mënyrë që të ndihmojnë këtë të fundit që të ballafaqojë atë që është stresuese.
Tajiten hormone
Organet kryesore që bëjnë që trupi të kundërveprojë ndaj stresit janë sistemi nervor i dhembshmërisë dhe gjëndrat adrenale mbi veshka. Sistemi nervor i dhembshmërisë hyn tek ato sisteme të trupit të ashtuquajtura vetëvendosëse, të cilat njeriu nuk mund t’i kontrollojë përmes dashjes së tij. Kur njeriu stresohet, sistemi nervor i dhembshmërisë dërgon shtysa nervore nga truri, përgjatë shtyllës kurrizore deri tek organet e trupit, i cili kundërvepron me p.sh. ndjenjën e dhimbjes. Gjëndrat adrenale mbi veshka prodhojnë hormonet e stresit adrenalinë, noradrenalinë dhe kortizol.
Preken shumë pjesë të trupit
Përmes nervave të sistemit nervor të dhembshmërisë dhe hormoneve të stresit nga gjëndrat adrenale mbi veshka ndikohen një mori organesh të ndryshme dhe funksionesh të trupit:
Zemra dhe enët e gjakut
Zemra rreh më shpejt dhe më fuqishëm në mënyrë që të pompohet më tepër gjak përqark për tek ato organe që kanë nevojë për më tepër gjak gjatë stresit. Ndërkohë tkurren enët e gjakut dhe rritet aftësia e gjakut për t’u mpiksur. Kjo është njëfarë gatishmërie për rastin kur trupi do të pësonte lëndime të cilat do të shoqëroheshin me derdhje gjaku.
Mushkëritë
Frymëmarrja bëhet më e shpeshtë dhe e thellë për të shtuar përqindjen e oksigjenit përmes gjakut në muskuj dhe organe të tjera.
Muskujt
Muskujt tkurren kur trupi bëhet gati për të luftuar apo për t’ia mbathur këmbëve.
Stomaku dhe zorrët
Gjaku rishpërndahet nga stomaku, zorrët dhe disa rropulli për tek muskujt, zemra dhe mushkëritë. Stresi çliron gjithashtu acide yndyrore dhe sheqer që u japin energji muskujve dhe organeve. Gjithashtu shtohet përqindja e kolesterolit të dëmshëm.
Sistemi imunitar i mbrojtjes
Në rastin e stresit kohëshkurtër përforcohet sistemi imunitar i mbrojtjes ndaj sulmeve. Por kur stresi vazhdon për një kohë të gjatë pa pasur mundësi trupi për të marrë veten atëherë sistemi imunitar dobësohet.
Hormonet
Stresi kohëgjatë bën që të tajiten përqindje të mëdha hormonesh stresi ndërkohë që sasia e hormoneve seksuale dhe atyre të rritjes në gjak, ulet.
Të luftosh apo t’ia mbathësh
Hulumtuesit e stresit kanë dëshmuar se trupi kundërvepron ndaj stresit në dy mënyra, duke dashur të luftojë apo të ia mbathë. Kundërveprimi për luftim bën që veprimtaria nervore në sistemin nervor të dhembshmërisë dhe tajitja e hormoneve të stresit adrenalinë dhe noradrenalinë të shtohet në trup. Gjaku trashet, pulsi dhe shtypja në gjak rriten. Nëse faza e stresit zhduket menjëherë, trupi mund të kthehet përsëri në gjendje normale pa pasur pasoja për shëndetin. Nëse njeriu nuk ia arrin ta heqë qafe stresin atëherë lufta duhet të vazhdojë. Kjo do të thotë se sistemi nervor i dhembshmërisë stërmundohet dhe se shkallë të larta të hormoneve të stresit adrenalinë dhe noradrenalinë mbesin në trup. Hormonet shkaktojnë një puls dhe shtypje gjaku të lartë. Gjë që në largpamësi mund të ndikojë shëndetin për të keq.
Marrja e arratisë kur mungon kontrolli
Nëse stresi ndjehet mbizotërues dhe i pamundur për ta kontrolluar atëherë krijohet një kundërveprim për të marrë arratinë. Njeriu ndjehet i varur nga të tjerët, i nënshtruar, i pashpresë, i shqetësuar dhe i molisur. Në këtë lloj kundërveprimi stresor rritet aktiviteti i trurit gjë që bën që të dërgohen hormone për tek gjëndrat adrenale mbi veshka. Gjëndrat adrenale mbi veshka rrisin prodhimin e kortizolit në trup, ndërkohë që prodhimi i hormonit gjinor testosteron, insulinës dhe hormonit të rritjes pakësohet. Në afat të shkurtër trupi merr më tepër energji në formën e sheqerit në gjak (glukozës) dhe acideve të lirë yndyrorë. Por mund të bëjë me kalimin e kohës që njeriu të ndjehet i pafuqishëm dhe t’i mungojnë energjitë, ta ketë të vështirë për të kujtuar gjëra dhe të përqendrohet.
Trupi jep gaz dhe frenon
Gjatë stresit kohëshkurtër, tajitja e adrenalinës dhe noradrenalinës në trup bën që ky t’i “japë gazit”. Trupi nxehet dhe aftësia për ta zotëruar stresin përmirësohet. Ndërkohë tajiten gjithashtu hormone të cilat riparojnë dhe qetësojnë trupin, për shembull oksitocinë e cila ka një ndikim qetësues.
Kur stresi i ngutshëm merr fund atëherë trupi “heq këmbën nga gazi” dhe “frena” bën që trupi të marrë veten. Por në rastin e stresit kohëgjatë trupi “i jep gazit” në të njëjtën kohë që efekti frenues zhduket. Përqindja e hormoneve të marrjes së vetes ulet. Mu këtu shfaqet rreziku për efekte negative të stresit mbi shëndetin.
Sëmundje dhe shqetësime që shkaktohen nga stresi
Stresi që kthehet shpesh, që është kohëgjatë apo i thellë është i dëmshëm dhe mund të sjellë sëmundje. Kjo ka të bëjë me hormonet e stresit në trup dhe me atë që sistemi nervor i dhembshmërisë mbingarkohet. Një shembull mbi gjendje që kanë të bëjnë me stresin janë çrregullimet hormonale të cilat mund të çojnë në mbipeshë dhe në rritje të shtypjes së gjakut, ose në probleme me zemrën dhe stomakun.

STRESI DHE PERBALLIMI I TIJ NE JETEN E PERDITSHME

Stresi?Stresi eshte nje gjendje emocionale e tensionuar,nje gjendje shqetesuese e theksuar.Vjen nga frengjishtja e vjeter qe do te thote « mbys » .Stresi eshte i pashmangshem ne jete.Stresi si pa e kuptuar ne jete eshte normal dhe i nevojshem ne ate shkalle sa nuk ndikon ne kualitetin e shendetit dhe jetes.Tek secili prej nesh efektet e stresit jane te ndryshme,si dhe rruget per t’u sheruar nga stresi ndryshojne nga njeri person te tjetri.                                                                        Por lind nevoja se si duhet te ruhemi nga stresi,si ta menaxhojme ate,si ta reduktojme,si te perballemi ndaj tij,sa lloj stresesh kemi dhe si stresi vepron ose se si individi reagon ndaj stresit…                                                                                                                                  Ndryshimet qe mund te ndodhin ne jete ,si humbja e nje njeriu te dashur,martesa,ndryshimi i vendit te punes jane disa shkaqe per t’u ndier te stresuar por pergjithesisht kohezgjatja varet nga vete individi.Perfshihet dhe problemi se stresi mund te jete i pakalueshem dhe se stresi ka shkallet e tij te ndryshme,pra jo cdo stres eshte i te njejtit nivel te cdo individ i stresuar.

Ka disa teknika qetesuese per stresin :1)Aktiviteti i rregullt fizik eshte nje nga teknikat me efektive te menaxhimit te stresit ;2)Shkruaj dicka qe te ben te rrefehesh te fshehtat e tua ;3)Shpreh ndjenjat,bisedo,qesh,qaj dhe shpreh inatin.Jane normale per te qene pastaj i qete ;4)Bej dicka qe te kenaq:1 hob ose aktivitet qe mbush kohen e lire mund te na ndihmoje te  relaksohemi.Punet vullnetare ne sherbim te te tjereve na ndihmon te dobesojme stresin ;5)Qendra relaksimi ku prfshihen ushtrimet per frymemarrjen,ushtrimet per qetesimin e muskujve,masazhe trupi,aromaterapi,joga  dhe ushtrime tradicionale kineze ;6)Aktivitete qe njihen pak si psh.te mesosh si te qetesosh trupin tend permes vetehipnotizimit,te meditosh,praktikimi i ushtrimeve imagjinare,degjojme muzike qetesuese dhe qendrojme prane njerezve qe bejne humor.                          Sa ndikim ka stresi tek ne?Stresi mund te kete ndikim serioz ne shendetin tone,sidomos nese ai behet kronik.Ai godet zemren dhe qarkullimin e gjakut,sistemin nervor dhe ate imunitar.Dhe dhimbje gjymtyresh ,ankth dhe veshtiresi ne te kuptuar.Te gjitha keto shkaktojne probleme te dobesimit te arterieve te gjakut ,diabetit astmes,problemeve ne marredhenieve me njerezit dhe sjellje e vaket ne shkolle ose ne pune.Kur jemi te stresuar,trupi jone cliron hormone qe shpeshtojne frymemarrjen dhe rrahjet e zemres ,dhe japin ne vershim energjish.I gjithe trupi pergatitet qe te perballet me rrezikun ,kjo n jihet si » lufte per lufte » ,pra reagimni ne gjendje stresi.Ky reagim ne fakt varte nga situata ku ndodhemi,kur situata sresuese kalon,trupi kthehet ne gjendjen normale.Por pak stres eshte normale,madje i nevojshem per te pasur nje jete te ndryshueshme dhe interesante.Pergjigja ndaj stresit mund te jete e dobishme kur reaksioni i shpejte ndaj tij behet i dobishem.Prapseprape,mund te veshtiresoje aftesine tone per ti dala balle detyrimeve komplekse dhe interaktive me njerezit qe na rrethojne.Ne qofte se ndihemi te shtypur nga nje gjendje mbistresante per nje periudhe te shkurter kohe ne mund te fillojme te ndihemi te dobet dhe te shfaqim probleme shendetesore.Lajmi i mire eshte se mund te gjejme rruge,qe na shpien drejt indiferences dhe shpenzimin e kohes me te tjera plane qe nuk na lene te mendojme rreth stresit.Stresi,pothuajse te gjithe ne ,ne nje forme apo ne nje tjeter ballafaqohemi ose jemi te ballafaquar me te,pasi stresi eshte i pashmangshem gjate periudhes jetesore.Mirepo,sa here qe permendet ky nocion,shumica e njerezve krijojne imazh te gabuar,duke e lidhur ate gjithnje me perjetime negative.Por ne fakt psikologjia njeh 2 lloj stresesh :stresin negativ ose te demshem-distresin,dhe stresin pozitiv ose te dobishem-eustresin.Stresi eshte i pari reaksion natyror i argmiemit ndaj presioneve te jashtme ngacmuese.Per 1 zhvillim normal,fizik e psikik,njeriu ka nevoje per nje doze te caktuar stresi i cili e detyron ate permes tendosjeve dhe shtendosjeve te reagoj e veproj.Te gjithe ne kemi nevoje per tendosje dhe shtendosje,qe eshte nje princip baze i proceseve biologjike dhe psikologjike.Pra sic mund te kuptohet stresi eshte i rendesishem ne jete,e sidomos stresi pozitiv si fejesa,martesa,shtatzania e deshiruar,marrja e notave pozitive ne shkolle,diplomimi etj…Ai eshte ndonjehere i domosdoshem qe te na motivoje te bejme nje jete me intensive.Megjithate stresi duhet te mbahet ne kufijte e tolerances perndryshe mund te rrezikoje vertet shendetin.Mirepo,a mund t’ju rezistoje njeriu i diteve te sotme shqetesimeve te perditshme,shpesh rutinore qe na ngacmojne hap pas hapi.Problemet financiare,presion i kohes,shqetesimet familjare e shoqerore,mungesa e infrastruktures,problemet nder faktoret kryesore qe ushtrojne presion ndaj nesh e te cilave ne duhet t’u pershtatemi,keto ngarkesa nganjehere mund te jene te veshtira per t’u perballuar nga aftesite tona,dhe mospermbushja e tyre e mban organizmin ne tension te vazhdueshem,i cili perben kercenm serioz ndaj mireqenies sone.Ky nivel i stresit te vazhdueshem provokon ndryshime te medha psiko-fiike,sa qe me kohe mund te rezultojne dhe me semundje madhore nga ato psikofiziologjike deri te ato kardio vaskulare.                                                                                                                                        Por si mund te mposhtet stresi ?Shkenca ka arritur te inditifikoje mjafte shkaktare qe provokojne stresin dhe t’i evindetoje pasojat e tyre,por nuk ka arritur te gjeje shtegun e burimit te tyre.Perballimi dhe mposhtja e stresit mbetet ende sfide serioze per medicinen aktuale.Pervec terapive psiko-analitike dhe tabletave te shumellojshme,mjekesia nuk arriti te beje ndonje hape me serioz ne kete drejtim,kjo i detyron njerezit te zhgenjehen nga teorite konvecionale,te kerkojne edhe shtigje te tjera,duke u drejtuar kah ritualet e lashta dhe format e tjera alternative te sherimit tek te cilat ndonjehere edhe gjejne rrugen e duhur.Format e sherimit alternativ nuk jane ndonje risi e diteve tona.Ato datojne qe nga lashtesia.Edhe mjekesia nuk i mohon mundesite alternative te sherimit,bile perkundrazi,ne rastet stresuese edhe i preferon ato.Menyrat e shumta relaksuese sic jane :format medituese te budisteve dhe jogisteve indian,pastaj sistemi kinez i harmonise dhe baraspeshes,lutjet tek religjioni islam dhe katolik,kaballat mistike tek hebrenjte etj,jane trguar shume efektive tak problemet me karakter stresues,e qe si rezultat perfundimtar edhe kane harmonizimin e natyrshem te shpirtit dhe trupit,pra organizimit tone ne ambientet e jashtme ne pergjithesi.                                                                                                                STRESI POZITIV DHE NEGATIV.Trupi dhe shpirti mund te kunderveprojne me stres pozitiv kur njeriu eshte i ngarkuar me gjera qe i sjellin kenaqesi,te cilat njeriu i ka zgjedhur vete dhe qe i zhytin perpara.Por edhe nese njeriut i pelqen puna qe ben,trupi nuk mund ti perballoje ngarkesat e teperta.Prandaj stresi pozitiv mund te kthehet ne negativ,nese njeriu nuk i degjon paralajmerimet e trupit .Te gjitha llojet e stresit kthehen ne te demshme nese trupi eshte i stresuar per nje kohe te gjate pa pasur mundesi per ta marre veten serish.Shume prej atyre qe e kane pesuar kane qene te frymezuar nga nje pune nxitese sa qe nuk kane pasur ndonje balance ne jete,dhe nuk e kane kushtuar vemendjen atyre paralajmerimeve te trupit dhe shpirtit.Ndersa stresi negativ shfaqet kur njeriu ndjen pakenaqesi dhe nuk mundet ta ndryshoje kete gjendje.Kjo mund te vleje si per jeten private ashtu edhe per ate ne pune.                                                                  SI TA REDUKTOJME STRESIN ?Ka disa teknika pe reduktimin e stresit pasi eshte shume e rendesishme qe ta reduktojme stresin :1)Menaxhimi i kohes,programimi dhe organizimi i kohes sone mund te na beje shume produktive ;2)Strategjite per te perballuar duke u perpjekur per te dalluar menyrat e sjelljes ndikuar nga stresi dhe duke gjetur menyrat per ti reduktuar ;3)Krijimi i nje stili jete,duke balancuar detyrimet  dhe duke i dhuruar vetes kohen e mjaftueshme per t’u qetesuar.Ushqehu mire,mos pi duhan,dhe limitimi sa te mundemi i konsumimit te alkoolit ;4)Mbajm afer miq te mire,njerezit qe kane nje rrjet te foret shoqerie qe i mbeshtet jane shume te afte te perballojne ndryshimet e jetes ;5)Ndrysho menyren e te menduarit,thuaju « STOP » mendimeve qe na shkaktojne stres.Zgjedhim problemet duke punuar,dhe krijojme intimitet me orendite e zyres apo shtepise ,qe te jene sa me te kendshme per syrin tone.                     SI TE MENAXHOJME STRESIN ?Ligji i qendrueshmerise ndaj stresit …stres dmth.jo vetem te pritet por dhe te preferohet…ne mund dhe duhet te zhvillojme arritje pozitive ne menaxhimin e stresit.Mendo per te.Nje ambient perfekt pa stres eshte nje varr…kur ne ndryshojme perceptimin ne fitojme kontroll.Stresi behet nje sfide,e jo kercenim,kur ne bejme nje veprim,duke bere dicka e duke u ndjere i terhequr nga ngjarjet,stresi ne jeten tone behet i menaxhueshem.Ne kete pike Anderson thekson se pak stres ne jeten tone eshte i preferuar dhe qe ne nuk deshirojme nje jete komplet p astres.Psikologet gjithashtu aprovuan kete qe stresi ka aspektin e tij pozitiv.Sa me shume teknologjio qe perdoret dmth. Ne po mundohemi te minimizoje moskenaqesite ne vendin e punes.Por qellimi nuk eshte ai qe i lehte per te arritur .Se pari,per shkak se me teknologji vjen edhe stresi qe zgjate shume.Se dyti,shkencetaret jane duke pasur veshtiresi per t’u pajtuar me definicionin e vet fjales.Por kryesorja per psikologet eshte te zvogelojne stresin negativ ne ambjentin e punes,qe po sjell nivele te uleta te perdorimit si dhe moskenaqesit e punetoreve ne punet e tyre.Kur flasim rreth burimeve te stresit,psikologet kane listuar 2 burime qe mund te sjellin stres ne vendin e punes :1)Stresi qe mund te shkaktohet nga ambienti(stresi situates)dhe 2)Stresi qe shkaktohet nga karakteristikat personale te individit(stresi karakterit).Ai shkon me tutje duke then qe ne mund te kemi stres pozitiv sic eshte lindjae 2 e femijes dhe ne anen tjeter,stresi negativ ose distres sic eshte vdekja e bahkeshortit.Duke thene se te gjithe ne dallojme ne personalitetin tone kjo na con ne veshtiresi kur ne provojme te njohim stresin.Per shkak se ai mund te jete nje rast ku nje situate per nje individ mund te jene stresante,kurse bashkepunetori i tij/saj mund te gjeje aty qellimin e sfides,ne raste te tjera mund te jete qe puna nuk eshte projektuar sic duhet.Kjo na con ne ve ne faktin se ndonjehere ne vendin e punes nuk eshte e lehte te njohesh stresin dhe nese njihet eshte shume e veshtire ta masesh.Ne rastet kur puna qe bejme na streson,ne te gjithe e dime qe ky stres negativ mund te coje ne probleme shendetesore.Qofshin keto probleme fizike ose psikologjike,ose probleme te tjera qe mund te vijne me vone,mund te jene shume te kushtueshme per organizaten.Keto semundje jane te shumta si :Besohet se me shume se gjysma e semundjeve fizike jane te lidhura me stresin.Nder semundjet me te zakonshme te lidhura me stresin jane :ulcera,tensioni i larte i gjakut,semundjet e zemres,semundjet e frymemarrjes,artriti dhe migrena.Ghithashtu stresi mund te keqesoje ftohjet,gripin dhe infeksionet e ndryshme cka e ben sherimin me te zgjatur.Eshte vleresuar qe keto semundje atribojne edhe ne stresin ne pune,u kushton miliarda dollare ne vjete ;ne koston e kujdesit dhe ne apstenimin e punetoreve.Jo vetem se ky stres eshte i keq per punetoret dhe mund ti beje ata te ndihen te pakenaqur me punen e tyre por kjo mund te sjelle gjithashtu uljen e nivelit te prodhimit te kualitetit te punes se bere si dhe ne sasine e prodhuar.Ajo ku organizatat po hasin me shume veshtiresi eshte nje percaktim i nivelit optimal te stresit brenda organizates.Per shkak se gjeja e fundit qe ata do te donin te benin eshte te krijojne nje atmosfere fare pa stres ne vendin e punes.Pse ?Sespe asnje pune nuk do mund te behej!Adesso na paralajmeron se triku ne ndonje situate eshte te gjesh balancen ne mes te perjetimit te pak dhe shume stres ne vendin e punes.      ME NJE FORMULE TE BUKUR SIPAS NJE PSIKOLOGU te famshem THEMI SE :                                                  14 Simptoma/jane karakteristike per personat qe vuajne ne menyre te rregullt nga stresi.Sipas specialisteve ai nuk ka nje grupmoshe te caktuar,por i prek te gjithe njerezit pavaresisht moshes dhe seksit.2Menyra/mund te jete strsi,afat gjate dhe afat shkurter.Stresi afatgjate eshte shume i demshem,madje shkakton edhe demtime dhe crregullime ne pjese te ndryshme te organizmit.7Simptoma/te stresit/kane te bejne ne menyre te drejteperdrejte ne menyren e te sjllit,keshtu te stresuarit fajesojne vetveten dhe ndjehen fajtor per gjera pa nevoje,kane veshtiresi te koncetrohen apo te marrin vendime.12% e popullsise/preket cdo vit nga shkaqje te ndryshme te stresit.Kohet e fundit kjo semundje eshte bere teper shqetesuese dhe kjo lidhet me rritjen e moshes mesatare te popullsise.40 Vjec/ sipas specialisteve eshte mosha gjate se ciles nisin te shfaqen rastet me te renda te tresuesve.Simptomat vijne si rezultat i demtimit te qelizave nervore,te cilat ngadalesojne percjelljen e sinjalit per ne tru dhe anasjelltas.

DY LLOJET E TIPAVE QE EKZISTOJNE NE PSIKOLOGJI PER SJELLJET NDAJ STRESIT :      TIPI A :Njerezit e tipit A kane prerjen te jene individe,konkurues,agresive te paduruar dhe gjaknxehte te cilet vazhdimisht jane nen stres.Njerezit e ketij tipi jane te padurueshem me te tjeret,te cilet nuk ndjekin nje ritem me te.Ata jane tipa qe kerkojne vetem te konkurojne duke u futur ne gare me vete kohen.Personi i tipit A kerkon me cdo kusht te arrije me sukses qellimet e tij,por qe shpesh deshtojne nga mungesa e padurimit te tyre.Tipi A ka me teper mundesi te vuaje nga semundja konoreare e zemres,kur arrin moshen e trete.Aktiviteti i sistemit nervor simpatik dhe sekretimi i neropirefina eshte me i larte te njerezit e tipit A.Neroprinefina eshte hormoni qe se bashku me sistemin nervor simpatik e pergatisin trupin per situata urgjente.Nivelet e larta te sekretimit te ketij hormoni kontribuojne ne menyre te dukshme te semundjet konorare te zemres.Tipat A jane me te afte dhe efektive,se ata te tipit B ne nje atmosfere ku shperqendron vemendjen.Ata jane teper te afte te perballojne punen qe kane ne dore ashtu edhe ngacmuesit perqendrues.                                                                                                                                                TIPI B :Pershkruan nje tip te ndryshem te sjelljes.Njerezit e tipit B reagojne qetesisht ndaj kerkesave te mjedist.Nuk jane agresive nuk jane konkurues,nuk karakterizohen si tipa urgjente.Jane te prekoupueshem dhe dine te zgjidhin situatat me qetesi dhe durim.Per kete arsye nuk perjetojne stres  te vazhdueshem si tipi i sjelljes A.                                                                                                                                                Reagimi dhe mbrojtja ndaj stresit                                                                                           Per te parandaluar stresin,dhe duke u perpjekur sa me shume per ta parandaluar ate ka disa metoda te tjera shume decizive si p.sh :terapia aromantike,lehtesim i shpirtit,e qeshura,muzika,meditimi kunder stresit,terapia fizikale-masazhi dhe gjimnastika,hipnoza si mjet efikas kunder stresit.Ne do te marrim ne shqyrtim 2 metoda shume me kryesore sic jane e qeshura dhe muzika.                                                                                                                                  E QESHURA :Receta me e mire ndaj stresit.Te gjithe studiuesit pajtohen se e qeshura ka efekte shume te dobishme,si fizik ashtu dhe mental per shendetin.Ajo krijon disponim te mire,atmosfere me te kendshme dhe kthen serish humorin.E qeshura eshte me te vertete nje vrases apsolut i stresit.Sipas vertetimeve dhe hulumtimeve shkencore kur ne qeshim ne organizmin tone krijohet nje gjendje shtendosjeje fizike e shpirterore :aktivizohet sistemi imun,qarkullimi i gjakut dhe frymemarrja permiresohen,mbi 80 muskuj e sidomos ato te fytyres shtendosen,tensioni dhe sheqeri ne gjak bie,reduktohen dhembjet,rritet koncentrimi,zhduket frika etj…E qeshura frenon prodhimin e hormoneve te stresit-adrenalines dhe cortisolin,dhe ne vend te tyre,rrite prodhimin e « hormonit te lumturise » endropinen.Pra,e qeshura eshte menyra me e mire per ta menjanuar stresin,se paku perkohesisht,ne cdo situate.Per kete arsye gjithnje e me shume po praktikohet si metode terapeutike dhe ne medicine,sidomos ne psikologji dhe pediatri.Sot mundesite per te qeshur jane te panumerta,duke filluar nga barcaletat,satirat,anekdotat,fotografi defryese,komedi teatrale,skece,seriale e filma me permbajtje humoristike e deri te seancat parlamentare te kuvendareve tane !Prandaj,nese doni te menjanoni ose te luftoni stresin gjate situatave tensionuese,me te cilat perballemi pothuajse cdo dite,zgjedhim njeren nga mundesite e lartepermendura dhe qeshni sa me shume,sepse e qeshura lehteson dhembjet,qeteson shpirtin,sheron plaget,me nje fjale te zgjat jeten.                                                                                             Muzika :Provokon efekte stimuluese te cilat,duke vene ne perdorim disa pjese te trupit,e spostojne vemendjen tone nga problemet,ngarkesat e shqetesimet e perditshme,qe sot nuk jane te pakta,dhe krijojne nje atmosfere me te kendshme e disponuese,duke e shtendosur keshtu gjendjen tone fizike e shpirterore,dhe ne kete kontekst edhe duke reduktuar dukshem nivelin e stresit.Por muzika nuk ka ndikim vetem si stimuluese per shtendosje psiko-fizike nga presionet e shumellojshme qe ushtrohen mbi ne,por ajo vepron shume pozitivisht edhe ne stimulimin e funksioneve mbrojtese imuno-biologjike te organizmit.Duket se sasia e tepruar e hormoneve ne gjak si pasoje e faktoreve te lartepermendur,shkakton stresin dhe kjo tajitje hormonale mund te balancohet pervec menyrave te tjera,edhe permes degjimit te muzikes.Me cilesite e veta te jashtezakonshme,pasi asimilohet shume shpejt dhe lehte nga truri,muzika,jo vetem qe terheq,por edhe perqendron vemendjen kah harmonizimit te ritmit te brendshem mental,dhe ne kete forme,rrite endrophinen(« hormonin e lumturise » ), e cila si produkt provokon edhe ndjenje e kenaqesise.                                                                                                                                                  Per te fituar mbi stresin                                                                                                                 Meso te perdoresh kohen tende duke u perqendruar ne fusha ku ne menyre te artsyeshme prêt qe edhe rezultatet te jene te kenaqshme.Nje proverb thote se stresi mund te jete shija e jetes por mund te jete edhe puthja e vdekjes ne kuptimin qe zgjedhja te perket ty.?.Te duhet te mesosh sesi t’a besh stresin te punoje per ty ne menyre qe t’i te jesh produktiv ne vend qe ta lesh stresin te jete vete shkaterrues.Komun ikimi eshte nje nga menyrat e shumta tjeter qe ndihmon ne lehtesimin e stresit.Nje nga shkaqet me te medha te stresit jane :shendeti mendor,shkaqet sociale,varesia nga alkooli,nga droga dhe medikamentet,jane shkaqet qe te cojne edhe drejte vetevrasjes.                                                                                                                                                 Si ta perballojme stresin ?                                                                                                           Kur nje stimul shkakton stres,njeriu perpiqet te eliminoje ose stimulin ose gjendjen e shkaktuar prej tij.Ndonese mund te menjanojme nje pjese te stimujve stresore,largimi i plote i tyre eshte i pamundur.E ndera menjanimi i stimujve stresore eshte i pmundur,modulimi i pergjigjes se tyre duket se mbetet fusha kryesore e pepjekjeve per te eliminuar stresin.Pervoja shprehite jane nje mekanizem qe na ndihmojne  per t’u orientuar ne situatat e reja duke pakesuarstresin.Futja ne veprimin e mekanizmave mbrojtes,sic jane sublimi,racionalizmi,intelektualizmi etj,ndihmon per te reduktuar permasat e stresit.Meqenese stresi shpesh lind si rrjedhoje e te menduarit irracional dhe alogjik,riorganizimi i precezioneve dhe i te menduarit mund te ndihmoje ne perballimin e stresit.Se fundi,konsultimi me psikologet ose mjeket,perdorimi i mundshem i barnave anktheheqes,mund te jene nje menyre e perkohshme per te perballuar stresoret dhe efektet e tyre mbi organizmin.Studimet e koheve te fundit flasin per ate qe quhet ’’carico allostatico’’,dhe qe ka te bejne me sasine e stresit qe nje individ akumulon me kalimin e kohes,dhe ne nje fare pike narrin me e mbajt dhe shperthen ne crregullime te ndryshme.Ketu mund te futen shume mire dhe stresore te tille si ato te jetes se perditshme,qe jane gjera shume te vogla,por me kalimin e kohes na bejne shume keq.